Na Corona: Elizabethkingiasis?

De coronapandemie is voorbij. Slechts een handjevol achterblijvers maakt zich er nog druk om. Maar door deze pandemie is de wetenschappelijke wereld wel behoorlijk achterdochtig om zich heen gaan kijken. Welk virus of welke bacterie kan de volgende wereldwijde uitbraak veroorzaken? Omdat geen enkele onderzoeker dat op dit moment natuurlijk nog weet, noemen ze het onderling gemakshalve maar 'Disease X' ofwel 'Ziekte X'.

Maar misschien is Disease X al onder ons. Een ziekte die al slachtoffers maakt, zonder dat we de toekomstige gevolgen al goed kunnen inschatten.

Laten we, als voorbeeld, eens een bacteriefamilie met de naam Elizabethkingia onder de loep nemen. Elizabethkingia is een geslacht van bacteriën die in 1959 ontdekt werd door Elizabeth Osborne King (1912-1966). Na wat naamswijzigingen kreeg het in 2005 uiteindelijk de naam van de ontdekker: Elizabethkingia.

Intussen bevat het geslacht Elizabethkingia een viertal soorten:
- Elizabethkingia anophelis, voor het eerst geïsoleerd uit een muskiet (Anopheles gambiae), maar intussen ook in andere soorten muskieten. De bacterie veroorzaakt luchtwegaandoeningen bij gezonde mensen;
- Elizabethkingia meningoseptica veroorzaakt hersenvliesontsteking (meningitis) bij premature pasgeborenen en zuigelingen;
- Elizabethkingia endophytica, voor het eerst geïsoleerd uit aangetaste stengels van maïs (Zea mays)[1], maar intussen ook aangetroffen in ongepasteuriseerde melk[2]. De bacterie veroorzaakt wereldwijd 'ziekenhuisinfecties';
- Elizabethkingia miricola, voor het eerst geïsoleerd uit condens aan de wanden van het Russische ruimtestation Mir, maar intussen ook in ziekenhuizen aangetroffen.

De bacteriën zijn allen intussen wereldwijd aangetroffen in de bodem, rivierwater, rioolwater en waterleidingen[3]. Zoals veel andere bacteriesoorten houdt deze familie van een vochtige omgeving. Hoewel de bacterie er tot op dit moment zelden in slaagt om gezonde mensen ziek te maken, kunnen pasgeboren kinderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem er uiteindelijk wel degelijk aan overlijden.

De Elizabethkingia-bacteriën zijn in het bezit van genen die zowel antibioticaresistentie als virulentie opleveren. Dat is zeer slecht nieuws, want de mensheid gebruikt zoveel antibiotica dat steeds minder soorten effectief blijken. Infecties met Elizabethkingia zijn dus steeds slechter te behandelen.

Onderzoek toont aan dat dit geslacht van bacteriën een toenemend probleem voor ziekenhuizen vormt en dat deze lastpak vooral in de intensive care-afdelingen voor besmettingen zorgt.

De Elizabethkingia wordt al een an important emerging pathogen genoemd en dat is beslist geen goed nieuws. Dit geslacht bacteriën kan snel muteren en zijn multidrug-resistance snel doorgeven aan soortgenoten. Binnenkort zal de wereld mogelijk kennismaken met een nieuwe pandemie: Elizabethkingiasis.

Maar er is ook goed nieuws te melden, want de wetenschap is al bezig met de ontwikkeling van een vaccin tegen een besmetting met Elizabethkingia[4].

Over een paar jaar krijg je dus gewoon weer een oproep om je even te laten vaccineren. Dat doet dan, zonder morren, opnieuw de overgrote verstandige meerderheid van de Nederlandse bevolking.

[1] Kämpfer et al: Elizabethkingia endophytica sp. nov., isolated from Zea mays and emended description of Elizabethkingia anophelis in Internatonal Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology - 2015
[2] Andriyanov et al: Antimicrobial Resistance and Comparative Genomic Analysis of Elizabethkingia anophelis subsp. endophytica Isolated from Raw Milk in Antibiotics - 2022.
[3] Nascimento et al: Phylogenomics analysis of multidrug-resistant Elizabethkingia anophelis in industrial wastewater treatment plant in Journal of Applied Microbiology - 2023
[4] Yang et al: Elizabethkingia anophelis outer membrane vesicles as a novel vaccine candidate against infection: insights into immune response and potential for passive immunity in mSphere - 2023. Zie hier.