Cholera: Een onschuldige kinderziekte?

Natuurlijk is cholera geen onschuldige kinderziekte. Het is nog steeds een gevreesde en dodelijke infectieziekte[1], vooral bekend uit London gedurende de Victoriaanse tijd tussen 1820 en 1914.

Londen was een stad die overweldigd werd door de afvalproducten van de steeds groeiende bevolking, van wie de meesten in de overbevolkte sloppenwijken leefde. Menselijke uitwerpselen hoopten zich op op binnenplaatsen en verspreidde zich via regenwater. Omdat de bevolking water haalde bij publieke pompen, waarvan de leidingen oud, versleten en verroest waren, vermengde het water zich met de ziektekiemen in de uitwerpselen. Een beproefd recept voor ziekten, zoals cholera.

Artsen begrepen niets van de symptomen of de prognose van cholera. Ze hadden geen idee hoe de ziekte zich verspreidde en er was geen remedie. Het snel optreden van symptomen, zoals op rijstepap lijkende diarree, misselijkheid en braken, resulteerde in uitdroging door vochtverlies, gevolgd door lethargie, onregelmatige hartslag, ingevallen ogen en een droge en verschrompelde huid met een karakteristieke blauwachtige tint. De dood is onafwendbaar.

Niet antibiotica, maar slechts een infuus met ORS (Oral Rehydration Salts) is de enige remedie om overlijden te voorkomen.

Cholera is 'inheems' in de delta van de Indiase rivier de Ganges. In de 19de eeuw verspreidde cholera zich razendsnel over alle werelddelen. Bij zes daaropvolgende pandemieën kwamen miljoenen mensen op alle continenten om het leven. De huidige (zevende) pandemie begon in 1961 in Zuid-Azië, bereikte Afrika in 1971 en Amerika in 1991. Cholera is nu endemisch in veel landen en de gevallen nemen overal weer toe[2].

De bacterie, die cholera veroorzaakt, is de Vibrio cholerae. Waar verschuilt die bacterie zich als hij geen tijd heeft om de mens doodziek te maken? Hij verstopt zich in oesters.

In de 19de eeuw waren oesters geen luxe-artikel, maar voedsel voor de gewone man. Rauwe of onvoldoende gekookte oesters waren dus de uiteindelijke bron van iedere uitbraak van cholera.

Gelukkig, zo zou dit artikel moeten eindigen, hebben wij hier in het rijke Westen geen last meer van cholera. Maar niets is minder waar. Bacteriën van het geslacht Vibrio komen van nature in zout en brak oppervlaktewater voor. Er zijn veel Vibrio-soorten, die verschillende gezondheidsklachten met de naam Vibriosis kunnen veroorzaken. Mensen kunnen infecties oplopen door te zwemmen in besmet oppervlaktewater. Ze krijgen dan vooral oor- en wondinfecties door de Vibrio alginolyticus. Mensen kunnen ook infecties oplopen door rauwe schelpdieren te eten, zoals oesters. Als daar Vibrio parahaemolyticus in zitten, ontstaan vooral maagdarmklachten.

Uit onderzoek van het RIVM in 2009–2012 bleek dat er verschillende Vibrio-soorten voorkomen in Nederlands zwemwater en in Nederland gekweekte schaal- en schelpdieren. Bekend is dat het aantal Vibrio-bacteriën in water toeneemt bij hogere watertemperaturen (18 tot 25^oC). Hierdoor komen er naar verwachting in de toekomst door klimaatverandering meer Vibrio-bacteriën in het oppervlaktewater[2].

Kinderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem zijn het meest kwetsbaar voor infecties met diverse soorten Vibrio. Er bestaat overigens een vaccin tegen cholera.

[1] Nelson et al: Updated global burden of cholera in endemic countries in PLoS Neglected Tropical Diseases - 2015. Zie hier.
[2] WHO: New analysis confirms world seeing an upsurge of cholera - Publicatiedatum 22 september 2023. Zie hier.
[3] Schets et al: Risico’s van Vibrio-besmetting in zwemwater, schelpdierproductiewater en schelpdieren door RIVM - Publicatiedatum 30 mei 2023. Zie hier.