Kinkhoest: Een onschuldige kinderziekte?

De laatste maanden verschijnen verontrustende berichten in de media dat de gevallen van kinkhoest in ons land behoorlijk aan het toenemen zijn. Je kind even de noodzakelijke vaccinaties laten toedienen werkte jarenlang, maar door de invloed van sociale media lieten jonge, beïnvloedbare ouders zich in verwarring brengen door hersenloze antivaxxers.

Kinkhoest ontstaat door een besmetting met Bordetella pertussis, een bacterie. De mens is het enige reservoir voor deze bacterie. Zou het mogelijk zijn om deze bacterie uit te roeien door een wereldwijde vaccinatiecampagne? Die mogelijkheid bestaat inderdaad, maar er is een probleem. Wetenschappers hebben onderzocht waar die kinkhoestbacterie oorspronkelijk vandaan kwam en het blijkt dat het een bacterie was die zich in de bodem verstopte[1]. Toen de mens zich met de landbouw ging bezighouden en ging wroeten in de grond is de bacterie overgesprongen op de mens. Na enige mutaties voelde hij zich zo thuis bij de mens dat hij nooit weer is weggegaan. Die route kan de kinkhoestbacterie theoretisch opnieuw afleggen.

Die bacterie maakt een gifstof (pertussistoxine) aan, waardoor hoestbuien ontstaan. Deze hoest kan maandenlang aanhouden. De ziekte wordt daarom ook wel de ‘100 dagenhoest’ genoemd. Voor volwassenen is dit een hele vervelende ziekte, maar zuigelingen kunnen zo uitgeput raken door het voortdurende, diepe hoesten, dat ze geen kracht meer hebben om te eten of drinken. Het vele hoesten zorgt ook voor een gebrek aan zuurstof, waardoor er een hersenbeschadiging kan ontstaan. Soms hoesten baby's met kinkhoest niet, maar stoppen ze af en toe met ademhalen. Daardoor kunnen ze blauw aanlopen. Meer dan de helft van de baby’s met kinkhoest wordt in het ziekenhuis opgenomen. Heel soms overlijdt een baby aan kinkhoest.

Kinkhoest is het meest besmettelijk aan het begin van de ziekte. Iemand weet dan vaak nog niet dat hij kinkhoest heeft. De besmettelijkheid duurt tot drie weken na het begin van de hoestbuien. Wanneer je uiteindelijk besluit om naar je huisarts te gaan, omdat het hoesten maar niet minder wordt, heeft je lichaam vaak de bacterie al weten te overwinnen. Een antibioticakuur is daarom zinloos. Je hoest als een reactie op de gifstoffen van de (verdwenen) bacterie.

Gelukkig is er een werkzaam vaccin tegen kinkhoest en verstandige ouders laten hun kinderen uiteraard vaccineren via het Rijksvaccinatieprogramma op het Consultatiebureau.

Al vanaf het jaar 1957 is dat vaccin tegen kinkhoest beschikbaar voor alle kinderen. Die vaccinatie geeft bescherming voor een aantal jaren, maar niet volledig. Daarom worden niet alleen baby's, maar ook jonge kinderen gevaccineerd. In Nederland kunnen ook zwangere vrouwen een booster (de 22-wekenprik) tegen kinkhoest krijgen. Dankzij die vaccinatie is het aantal sterfgevallen door kinkhoest tegenwoordig erg laag.

Maar, zo claimen wantrouwende mensen, de grafiek met het aantal besmettingsgevallen met kinkhoest vertoonde al jaren een dalen lijn voordat vaccinatie beschikbaar kwam. Dat klopt, maar de reden daarvoor was de toenemende hygiëne van de mensen plus de afnemende gezinsgrootte. Daardoor konden minder mensen geïnfecteerd worden.

Overigens muteert de kinkhoestbacterie rustig door. Ook in Nederland[2].

[Update 26 juni 2024] RIVM: vijfde baby in 2024 overleden aan gevolgen kinkhoest. Zie hier.

[1] Belcher et al: Pathogenicity and virulence of Bordetella pertussis and its adaptation to its strictly human host in Virulence - 2021
[2] Van Gent et al: Small Mutations in Bordetella pertussis Are Associated with Selective Sweeps in PloS One – 2012.